Tiroid bezinin büyümesine “guatr” denir. Tiroid hormonlarının fazla sentezlenmesi ve salgılanması ile zehirli guatr oluşur.
- Basedow Graves hastalığı
Otoimmun bir tiroid hastalığıdır, hipertiroidinin yani zehirli guatrın en sık nedenidir. Hastaların %10’unda göz bulguları vardır. Gözler dışarı doğru çıkabilir veya hafif durumlarda gözlerde parlaklık görülür. Göz kapaklarında kapanma sorunu yaşanabilir. Göz bulguları göz kaslarında gelişen ödem nedeniyle gelişir. Halsizlik, sinirlilik, çarpıntı, sıcağa tahammülsüzlük, kilo kaybı, terleme, ishal, nefes darlığı, iştah artmasına karşın zayıflama, adet kanamasında azalma gibi hipertiroidi bulguları görülür.
Tiroid hormonları yüksek (T3 ve T4), TSH düşük bulunur. Anti TPO ve anti Tg antikorları yüksektir. Tanıyı kesinleştirmek için TSH reseptör antikoru istenir, hastaların büyük bölümünde pozitiftir. Diğer zehirli guatr türlerinden ayırabilmek için TSH reseptör antikoru istenir. Tiroid ultrasonunda tiroid bezinin özel bir görünümü vardır, kanlanması artmıştır. Bazı hastalarda yalancı nodül (psödonodül) görülür. Tiroid sintigrafisinde radyoaktif madde diffuz ve yoğun olarak tutulur.
Hastalığın tanısı koyulduktan sonra ilk olarak anti tiroid ilaçlarla hastanın hormonları normal düzeye indirilir. Bazı hastalarda bu ilaçlar çok yüksek dozda kullanılabilir. İlaçların yan etkileri olabileceği için bazı şiddetli zehirli guatrlar hastanede yatırılarak tedavi edilir. Sigara kullanımı hastalığı şiddetlendirir ve göz bulgularının artmasına neden olur. 6 ay ile 1 sene arasında anti tiroid ilaç kullanılır. Ayrıca kalp hızını azaltıcı beta blokerler de kullanılır. İyotlu tuz ve iyot içeren gıdalar yasaklanır. Gebe hastalarda zehirli guatrın tedavisi çok özelliklidir. Anne karnındaki bebeğin gelişiminin sağlanabilmesi için sık aralıklarla hasta takibi yapılır.
İlaçlar kesildikten sonra hastalık nüks ederse yani yeniden hipertiroidi oluşursa kalıcı tedavi seçenekleri gündeme gelir. Kalıcı tedaviler atom tedavisi ve cerrahidir.
Göz bulguları varsa ameliyat önerilir çünkü atom tedavisi göz bulgularının artmasına neden olabilir
Göz bulguları yoksa ve tiroid bezi küçükse atom tedavisi uygundur
Tiroid büyükse cerrahi önerilir. Ameliyatta her iki tiroid bezi çıkarılır yani total tiroidektomi yapılır. Ameliyat sonrası hasta ömür boyu tiroid hormonu kullanır.
Atom tedavisi ve ameliyat kararı hastanın özelliğine göre değişebilir, bu kararlar genellikle deneyimli doktorlar tarafından alınmalıdır.
Nodül gelişimi varsa ve bu nodül iğne biyopsisi ile kuşkulu bulunursa ameliyat önerilir.
Göz bulguları tiroid bezinin hastalığından bağımsız hareket eder. Otoimmun bir hastalık olduğu için tiroid bezi çıkarılsa bile göz bulguları tam olarak geçmez. Ancak cerrahi tedavi sonrası göz bulguları gerilemektedir bu nedenle göz bulgusu olan hastalara atom tedavisi önerilmez. Atom tedavisi veya cerrahi tedavi öncesi hormonların normal düzeyde olması gerekir. Zehirli guatrda ilk tedavi anti tiroid ilaçların kullanılmasıdır.
- Multinodüler toksik guatr
Tiroid bezinde birden çok nodül vardır ve bu nodüllerin bir bölümü fazla hormon salgılayarak zehirli guatra neden olur. T3 ve T4 hormonarı yüksek, TSH düşüktür. Antikorlar negatiftir. Muayenede tiroid bezindeki nodüller ele gelebilir. Nodüllü guatrı olan bir hasta zaman içerisinde nodüllü zehirli guatr haline gelebilir. Hipertiroidinin belirtileri bu hastalıkta da görülür.
Tedavide ilk önce anti tiroid ilaçlarla hormonlar normal düzeye getirilir. Çoklu nodüllü zehirli guatrın tedavisi ameliyattır ve ameliyatta 2 taraflı tiroid bezi çıkarılır. Tüm zehirli guatrlarda olduğu gibi anti tiroid ilaçların ömür boyu kullanılması mümkün olmadığı için kalıcı tedavinin uygulanması gerekir. Çoklu nodüllü zehirli guatrda kalıcı tedavi iki taraflı tiroid bezinin çıkarılması yani total tiroidektomidir.
- Toksik adenom
Ender görülür. Tiroid bezinde tek bir nodülün olup, bu nodülden fazla hormon salgılanması durumudur. Zehirli guatr oluşturur. T3 ve T4 hormonarı yüksek, TSH düşüktür. Antikorlar negatiftir. Muayenede tiroid bezindeki nodül ele gelebilir. Tedavide ilk önce anti tiroid ilaçlarla hormonlar normal düzeye getirilir. Nodül çapı 3 cm’den küçükse atom tedavisi uygulanabilir. Nodül çapı 3 cm den büyükse tek taraflı tiroid bezinin çıkarılması yani lobektomi ameliyatı gerçekleştirilir.
